Het voorontwerp van de Nota Ruimte zet ambitieuze lijnen uit voor de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland. Er moeten nog veel keuzes worden gemaakt voor het definitieve ontwerp, daarom is het raadzaam dat de vastgoedsector deelneemt aan geboden participatiemomenten. Anne-Marie Klijn en Jet van Noort bespreken de kernpunten uit het voorontwerp Nota Ruimte.
Dit blog werd gepubliceerd op Vastgoedjournaal | Leestijd: 6 minuten
Het voorontwerp van de Nota Ruimte bouwt voort op de Contourennotitie van 6 oktober 2023, waarover NewGround Law eerder publiceerde in het blog ‘Wachten op het voorontwerp Nota Ruimte van de nieuwe coördinerend minister‘. Op 19 juni 2024 is het voorontwerp Nota Ruimte gepubliceerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties als tussenstap op weg naar een definitieve Nota Ruimte. Het voorontwerp, dat te zien is als een overdrachtsdossier voor het nieuwe kabinet, heeft betrekking op de leefomgeving in brede zin en heeft als vertrekpunt een ruimtelijke visie op heel Nederland.
Het doel van de Nota Ruimte is het realiseren van een sterk en toekomstbestendig Nederland zonder grote verschillen in kwaliteit van leven en ruimtelijke kwaliteit. Om dit doel te bereiken, zijn in dit voorontwerp de ruimtelijke opgaven gebundeld in drie inhoudelijke ‘bewegingen’ gebaseerd op een drietal principes, de zogenoemde rechtvaardige keuzes.
Keuzes in drie samenhangende bewegingen
> De eerste inhoudelijke beweging is de beweging naar een toekomstbestendig evenwicht tussen landbouw en natuur. Het streven hierbij is gericht op zowel een economisch sterke landbouw als op herstel van de biodiversiteit, waarbij voor beide factoren een hersteld water- en bodemsysteem van groot belang is.
> De tweede inhoudelijke beweging is de beweging naar een klimaatneutrale en circulaire samenleving. Hierbij staan bestaande energie- en mobiliteitsnetwerken centraal. Er wordt geïnvesteerd in ruimte voor de levensduurverlenging van producten, hergebruik van materialen en verwerking van afval. Dit is in lijn met de Hoofdlijnennotitie Circulaire Economie-wet, waarover NewGround Law eerder publiceerde in het blog: ‘Hoofdlijnennotitie Circulaire Economie-wet: mogelijke implicaties voor de vastgoedpraktijk‘.
> De derde inhoudelijke beweging is de beweging naar sterke regio’s, steden en dorpen in heel Nederland. Hierbij gaat het om de toekomstbestendigheid van de bestaande gebouwde omgeving en de groter wordende vraag naar ruimte om te wonen, werken en ontspannen. Er moet worden aangesloten bij de onderscheidende ruimtelijk-economische ontwikkeling van de regio’s en de verschillende factoren van de verstedelijkingsopgaven.
verstedelijking en regionale ontwikkeling
Binnen deze derde inhoudelijke beweging is een van de kernpunten de nieuwe richting voor verstedelijking en regionale ontwikkeling. Het eerste aspect hierbij is voldoende en geschikte woningen op te ontwikkelen locaties waar nabijheid wordt gecreëerd tussen wonen, werken en voorzieningen. Naast op kleine projecten verspreid door heel Nederland wordt ook gericht op het realiseren van grootschalige woningbouwlocaties, waardoor kan worden bijgedragen aan efficiënt ruimtegebruik en continuïteit in bouwen. Deze grootschalige woningbouwlocaties worden in principe beoogd in alle regio’s, waarbij nadrukkelijk wordt gekeken naar nieuwe potentiële verstedelijkingsgebieden in het noorden, oosten en zuiden van het land.
Het tweede aspect is het afstemmen van mobiliteit en ruimtelijke ontwikkeling. Hieronder valt het verbeteren van de mobiliteit die nodig is om verstedelijking op grootschalige woningbouwlocaties te faciliteren. De hierbij behorende bereikbaarheidsdoelen zien op een brede kijk op de gangbare vormen van mobiliteit, deelvervoer, vervoer op aanvraag en ruimtelijk beleid.
Het derde aspect van de nieuwe richting voor verstedelijking en regionale ontwikkeling is een groene en gezonde inrichting van de leefomgeving. Vergroting van het aanbod aan groen in de stad en versterking van de aansluiting tussen bebouwd en landelijk gebied zijn onderdeel van deze opgave. Het vergroten van het aandeel groen in de stad gaat parallel aan verstedelijking en het bijdragen aan het oplossen van de woningnood. Dit is in lijn met de nationale programmatische aanpak ‘Groen in en om de Stad’, waarin een integrale aanpak van het versterken van groen op alle schaalniveaus binnen de bebouwde omgeving is opgenomen.
In het voorontwerp Nota Ruimte wordt aangegeven dat provincies, gemeenten en waterschappen het beste zicht hebben op de lokale context en als maker, uitvoerder en handhaver van het (lokale) ruimtelijke beleid een grote rol spelen bij de uitwerking van de Nota Ruimte op lokaal niveau. Een voorbeeld van lokaal beleid op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling en de afweging van verschillende belangen is de Amsterdamse referentienorm voor maatschappelijke voorzieningen, groen en spelen.
Het vierde en laatste aspect is de rol van water en bodem bij de toekomstbestendige steden, dorpen en regio’s. Water en bodem zijn sturend voor ruimtelijke keuzes, waarbij de drinkwatervoorziening een rol speelt maar ook de benodigde ruimte voor afvoer en berging van water. Voor een vitale bodem wordt gestreefd naar een zo efficiënt mogelijk gebruik van de bebouwde omgeving bij ontwerp en inrichting hiervan.
Integrale benadering van ruimtelijke vraagstukken
Een van de innovatieve benaderingen in het voorontwerp van de Nota Ruimte is de integrale benadering van ruimtelijke vraagstukken. Dit betekent dat woningbouw, infrastructuur, energietransitie en klimaatadaptatie niet los van elkaar worden gezien maar in samenhang worden aangepakt. Deze integrale aanpak moet zorgen voor een efficiënter en effectiever gebruik van de beschikbare ruimte en middelen. De keuzes die onderdeel zijn van de drie bewegingen die hier zijn besproken, worden uiteindelijk in de Ontwerp-Nota Ruimte vertaald in een nationale ruimtelijke hoofdstructuur, waarbij deze per sectoraal en ruimtelijk thema worden uitgewerkt.
Participatiemogelijkheden voor de vastgoedsector
Onder de per 1 januari 2024 van kracht zijnde Omgevingswet is participatie een belangrijke drager. Dit voorontwerp is een document zonder juridische status, maar vanuit het oogpunt van het opstellen van een breed maatschappelijk gedragen definitieve Nota Ruimte is besloten niet-wettelijke participatiemomenten te realiseren op basis van dit voorontwerp. De uitkomsten hiervan worden meegenomen bij het opstellen van de uiteindelijke (ontwerp-) Nota Ruimte.
Gezien de reikwijdte van de Nota Ruimte en de daarmee samenhangende invloed op de vastgoedpraktijk, kan het lonen deel te nemen aan deze participatiemomenten en in gesprek te gaan over specifieke thema’s die spelen binnen de vastgoedsector. De participatiemomenten worden georganiseerd met maatschappelijke organisaties en bedrijven, maar ook met provincies, gemeenten, waterschappen en uitvoeringsorganisaties. Het is op dit moment nog onduidelijk hoe dit precies vormgegeven zal worden vanwege het recentelijk aangetreden kabinet. Op de site van het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving worden hierover updates geplaatst.
Conclusie: concrete uitwerking laat nog op zich wachten
Het voorontwerp van de Nota Ruimte zet ambitieuze lijnen uit voor de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland. Met de nadruk op integrale benadering en regionale maatwerkoplossingen, gecombineerd met een sterke focus op participatie, is dit voorontwerp een volgende stap in de richting van de definitieve Nota Ruimte als voor het rijk bindende visie voor een toekomstbestendig Nederland en het beleidsmatige kader van de Omgevingswet. In dit voorontwerp wordt echter ook duidelijk dat een groot deel van de keuzes om de drie genoemde bewegingen te realiseren nog gemaakt moeten worden. Het is dus afwachten tot de uitkomsten van de participatiemomenten en de uiteindelijke Ontwerp-Nota Ruimte.