Anne-Marie Klijn en Tine Leemans-van Koten beantwoorden in deze blog de vraag: Wat zijn de aandachtsgebieden die de Omgevingswet introduceert in verband met externe veiligheid?
Dit blog verscheen op –> Vastgoedjournaal | Leestijd: 5 minuten
De Omgevingswet vervangt alle bestaande wet- en regelgeving op het gebied van de fysieke leefomgeving (o.a. ruimtelijke ordening, milieu en natuurbescherming). Onder het motto “eenvoudig beter” zullen 40 wetten en 120 AMvB’s worden gebundeld in één wet en vier AMvB’s. Dat zou het omgevingsrecht inzichtelijker, voorspelbaarder en gemakkelijker in het gebruik maken; een integrale benadering van de fysieke leefomgeving, meer flexibiliteit en afwegingsruimte voor lokale overheden en snellere besluitvorming. Hoewel op 1 april 2020 duidelijk is geworden dat de geplande inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2021 niet doorgaat en tot nader te bepalen moment wordt uitgesteld, heeft de minister benadrukt dat niet gaat over de vraag of het stelsel van de Omgevingswet in werking treedt, maar slechts wanneer.
Externe veiligheid te abstract
Staatssecretaris Van Veldhoven heeft op maandag 5 oktober 2020 bij de aftrap voor de landelijke bestuurlijke sessies over Omgevingsveiligheid digitaal gesproken met burgemeesters, wethouders, gedeputeerden, dijkgraven, directeuren van omgevingsdiensten, veiligheidsregio’s en GGD’s over externe veiligheid. Uit de evaluatie van het huidige groepsrisicobeleid is geconcludeerd dat de begrippen en presentatie (fN-curve) van het groepsrisico niet goed aansluiten bij de beleving van bestuurders en burgers. Bij de berekening van het groepsrisico wordt de kans op het overlijden van een groep van tien of meer personen per jaar als rechtstreeks gevolg van een ongewoon voorval veroorzaakt door een activiteit uitgedrukt in een abstract risicogetal. Zelfs de staatssecretaris heeft toegegeven moeite te hebben met de abstracte risicogetallen en zogeheten ‘dubbel logaritmische grafieken’. Om externe veiligheid, na inwerkingtreding van de Omgevingswet heet dit omgevingsveiligheid, beter te kunnen uitleggen en te kunnen betrekken bij bestuurlijke afwegingen is daarom gekozen voor een nieuwe benadering van het groepsrisico. De doelstelling blijft echter: het veilig inrichten van de leefomgeving.
Het instrument ‘aandachtsgebied’
Uit de nieuwe benadering volgt dat in de Omgevingswet het instrument van het aandachtsgebied is opgenomen. Met aandachtsgebieden wordt inzichtelijk in welk gebied zich bij een ongeval bij een activiteit met gevaarlijke stoffen nog levensbedreigende gevolgen voor personen in gebouwen kunnen voordoen.
Er zijn drie soorten aandachtsgebieden: voor brand, explosies en gifwolken. Deze aandachtsgebieden vormen ‘schillen’ met verschillende afstanden rond de risicobron, bijvoorbeeld een chemische fabriek.
- De binnenste schil is het brandaandachtsgebied, aangezien het effect van een brand het minst ver reikt.
- Daaromheen ligt het explosieaandachtsgebied.
- De buitenste schil is het gifwolkaandachtsgebied.
Binnen deze aandachtsgebieden is extra aandacht nodig om mensen te beschermen tegen mogelijke ongevallen bij activiteiten met gevaarlijke stoffen. Bestuurders moeten in een aandachtsgebied geen beperkt kwetsbare, kwetsbare en zeer kwetsbare gebouwen toelaten, en ook geen beperkt kwetsbare en kwetsbare locaties, tenzij daarvoor extra maatregelen worden getroffen. Dit zijn maatregelen die nodig zijn om veiligheid voldoende te waarborgen en de fysieke leefomgeving en omgevingskwaliteit (milieu en gezondheid) voldoende te beschermen.
Aandachtsgebied voor iedereen zichtbaar
Het bevoegd gezag is verantwoordelijk voor het bepalen en bekend maken van aandachtsgebieden, maar een aandachtsgebied hoeft niet eerst in het omgevingsplan te worden aangewezen om te gelden. Een aandachtsgebied geldt zodra een risicovolle activiteit (overeenkomstig een omgevingsvergunning voor de milieubelastende activiteit of overeenkomstig het omgevingsplan of na een tijdig gedane melding) in werking is. Aangezien dat niet voor iedereen kenbaar is, hebben gemeenten de taak de aandachtsgebieden op te nemen in het Register Externe veiligheidsrisico’s: een database waarvoor gemeenten gegevens moet aanleveren over de risicobronnen in hun gebied. Het streven is dat dit register straks alle informatie bevat over de in een gebied gelegen risicobronnen. Door middel van de Atlas Leefomgeving worden deze risico’s vervolgens zichtbaar op kaarten.
Bestuurlijk begrijpelijk
Als risico’s door middel van aandachtsgebieden op een kaart zichtbaar zijn, wordt het volgens de staatssecretaris ook eenvoudiger om het gesprek over omgevingsrisico’s te voeren en is het makkelijker daar rekening mee te houden. Het gaat daarbij steeds om afwegen van belangen en keuzes maken, omdat de ruimte in Nederland schaars is. Het beleidsdoel van het ‘aandachtsgebied’ is dat voorafgaand aan de besluitvorming wordt nagedacht over de risico’s en de mogelijke effecten van een incident bij de (vergunde) activiteit met gevaarlijke stoffen. Hopelijk is met het nieuwe instrument van het aandachtsgebied inderdaad zoals de staatssecretaris aanhaalt nu de stap gezet van ‘technisch complex’ naar ‘bestuurlijk begrijpelijk’!