Iedere week zullen op VJ de juridische experts van NewGround Law een facet behandelen van de Omgevingswet, de nieuwe wet- en regelgeving op het gebied van de fysieke leefomgeving. Vandaag beantwoorden Anne-Marie Klijn en Paul de Lange de vraag: wat houdt het doel ‘bereiken en in stand houden van een gezonde fysieke leefomgeving’ in de Omgevingswet in?
De Omgevingswet vervangt alle bestaande wet- en regelgeving op het gebied van de fysieke leefomgeving (o.a. ruimtelijke ordening, milieu en natuurbescherming). Onder het motto “eenvoudig beter” zullen 40 wetten en 120 AMvB’s worden gebundeld in één wet en vier AMvB’s. Dat zou het omgevingsrecht inzichtelijker, voorspelbaarder en gemakkelijker in het gebruik maken; een integrale benadering van de fysieke leefomgeving, meer flexibiliteit en afwegingsruimte voor lokale overheden en snellere besluitvorming. Als het aan het kabinet ligt, treedt de Omgevingswet per 1 januari 2021 in werking.
Gezondheid
Daarom zullen wij op deze plek wekelijks een vraag beantwoorden ten aanzien van de Omgevingswet. De vraag van deze week luidt: Wat houdt het doel ‘bereiken en in stand houden van een gezonde fysieke leefomgeving’ in de Omgevingswet in?
Vorige week bespraken wij de doelen van de Omgevingswet in zijn algemeenheid. Deze week zullen wij iets verder inzoomen op het doel ‘het bereiken en in stand houden van een gezonde fysieke leefomgeving’. De gezondheid van de mens wordt in de praktijk bepaald door vier factoren: erfelijkheid, leefstijl, de gezondheidszorg en het leefmilieu. De Omgevingswet is gericht op de laatste factor. Gezondheid vormt onderdeel van de integrale besluitvorming die de Omgevingswet beoogt.
Omgevingsvisie
De Omgevingsvisie moet expliciet rekening houden met gezondheid en milieu. De Omgevingsvisie bevat de lange termijn doelstellingen op onder meer het gebied van gezondheid. Daarnaast wordt in de Omgevingsvisie duidelijk gemaakt welke maatregelen de overheid nog zal moeten uitwerken in bijvoorbeeld het Omgevingsplan. Dit kan dienen ter onderbouwing van de uiteindelijke keuzes bij de toedeling van functies die in het Omgevingsplan gemaakt worden.
Bij het vaststellen van de Omgevingsvisie zal rekening moeten worden gehouden met het voorzorgsbeginsel. Dit beginsel houdt in dat een bestuursorgaan, ook als nog niet-wetenschappelijk uitgekristalliseerd bewijs voor een risico bestaat, maar wel wetenschappelijke aanwijzingen bestaan dat een gezondheidsrisico bestaat, daarmee rekening kan houden. Het bevoegd gezag geeft een eigen oordeel hoe het omgaat met onzekere risico’s en hoe relevant dergelijke risico’s zijn in zijn grondgebied. Tevens kan in de Omgevingsvisie worden vermeld welke preventieve maatregelen overwogen worden. Toepassing van dit voorzorgsbeginsel moet wel goed gemotiveerd worden.
Omgevingsplan
Bij de vaststelling van het Omgevingsplan moet de afweging over gezondheidsaspecten plaatsvinden bij de toedeling van functies aan locaties. Concrete voorbeelden van maatregelen waarin het Omgevingsplan kan voorzien om gezondheid te verbeteren zijn het aanleggen van parken met bankjes, stadstuinbouw en het toestaan van speelplekken. Tevens kan het Omgevingsplan voorzien in normstellingen voor belangrijke leefmilieukwaliteiten zoals geluid of luchtverontreiniging. Het Omgevingsplan kan echter alleen betrekking hebben op algemene gezondheidssituaties, de gezondheidssituatie van een individuele bewoner komt niet terug bij de vaststelling van het omgevingsplan.
Zo speelt bijvoorbeeld de discussie of de Omgevingswet het mogelijk maakt fastfood in de buurt van scholen te verbieden. Als gevolgen voor de fysieke leefomgeving worden namelijk ook aangemerkt gevolgen voor de mens, voor zover deze wordt of kan worden beïnvloed door of via onderdelen van de fysieke leefomgeving.
Cumulatie van effecten
De wetgever onderkent dat ook in gevallen waarbij een concrete normstelling geldt (bijvoorbeeld water of bodem), en deze normstelling wordt gehaald, toch negatieve gevolgen voor de gezondheid op kunnen treden. Daarbij moet gedacht worden aan meerdere invloeden die een optelsom vormen. Enige geluidhinder zou bijvoorbeeld acceptabel kunnen zijn, maar in combinatie met verontreinigde lucht en weinig mogelijkheden om buiten te zijn, zou dit toch negatieve gevolgen voor de gezondheid kunnen hebben.
Voor overheden is het echter moeilijk om al deze gevolgen in kaart te brengen. Het RIVM komt daarom met een nieuw instrument voor milieugezondheidsrisico’s (de MGR). Dit betreft een scoringsinstrument dat diverse lokale risico’s in dezelfde eenheid kan uitdrukken. Het instrument geeft milieugerelateerde gezondheidsrisico weer op een bepaalde plaats als percentage van de totale te verwachten gezondheidsrisico’s. Op dit moment kunnen al gezondheidseffecten van geluid en luchtkwaliteit worden meegenomen. Het RIVM wil graag ook andere bronnen voor gezondheidsrisico’s toevoegen. Op die wijze kan bij het verlenen van een omgevingsvergunning, het vaststellen van een omgevingsvisie of het toekennen van gebruik van gronden middels een omgevingsplan rekening worden gehouden met de cumulatie van verschillende gezondheidseffecten.
Voorzorg en omgevingsvergunning
Artikel 5.32 van de Omgevingswet bevat een mogelijkheid om een omgevingsvergunning te weigeren als naar het oordeel van het bevoegd gezag sprake is van bijzondere omstandigheden waardoor het verlenen van de omgevingsvergunning zou leiden tot ernstige nadelige of mogelijk ernstige nadelige gevolgen voor de gezondheid. Dit artikel creëert nadrukkelijk beoordelingsruimte voor het bevoegd gezag. In de debatten over de Omgevingswet werd als concreet voorbeeld een acuut besmettingsrisico van Q-koorts genoemd als mogelijkheid om een vergunning te weigeren. Wij verwachten dat door dit expliciete artikel mogelijk bij de rechter vaker een beroep zal worden gedaan op potentiële gezondheidsrisico’s.
Conclusie
Overheden en initiatiefnemers zullen vaker gezondheid en potentiële gezondheidsrisico’s moeten betrekken bij hun plannen. Gezondheid wordt niet langer een tick-the-box of aan normen voldaan wordt, maar vergt een benadering waarbij gezondheidsrisico’s ook in samenhang met elkaar worden betrokken.
https://vastgoedjournaal.nl/news/43757/qanda-omgevingswet-gezondheid-in-de-omgevingswet