Jos Webbink en Rieneke Jager van NewGround Law gaan in op de bruidsschat voor gemeenten. De bruidsschat is een vorm van overgangsrecht voor rijksregels die onder de Omgevingswet verhuizen naar lokale regelgeving. Gemeenten en waterschappen krijgen de tijd om de regels uit de bruidsschat in het omgevingsplan of in de waterschapsverordening te verwerken.
Deze blog werd gepubliceerd op Vastgoedjournaal | Leestijd: 5 minuten
De Omgevingswet bundelt en vervangt bestaande wetgeving en regels voor ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water. De Omgevingswet biedt daarmee het nieuwe kader voor activiteiten in de fysieke leefomgeving. Onder het motto “eenvoudig beter” worden met de Omgevingswet diverse wetten, AMvB’s en ministeriële regelingen gebundeld in één wet, vier AMvB’s en de Omgevingsregeling. De bedoeling is dat hiermee het omgevingsrecht inzichtelijker, voorspelbaarder en gemakkelijker in het gebruik wordt. De Omgevingswet moet zorgen voor een integrale benadering van de fysieke leefomgeving, meer flexibiliteit en afwegingsruimte voor lokale overheden en snellere besluitvorming. De invoering van de Omgevingswet is al meermalen uitgesteld. Zoals het er nu naar uitziet treedt de Omgevingswet op zijn vroegst medio 2022 in werking. De Minister heeft benadrukt dat afstel niet aan de orde is.
Bruidsschat met algemene regels
Op dit moment worden de algemene regels die gemeenten moeten uitvoeren en handhaven grotendeels bepaald door de landelijke overheid. Dit gaat veranderen. Met de Omgevingswet gaan de rijksregels meer plaats maken voor een afweging op lokaal niveau. Daartoe gaan diverse rijksregels over naar lokale regels. Het is uiteraard voor gemeenten niet mogelijk om alle rijksregels die onder de Omgevingswet aan de lokale afweging worden overgalaten in één keer in het omgevingsplan te verwerken. Daarom moet worden voorkomen dat er met de inwerkingtreding van de Omgevingswet een vacuüm ontstaat waarin er helemaal geen regels meer gelden (dat zou het geval zijn als de landelijke overheid regels afschaft en gemeenten geen nieuwe regels invoeren). Om die reden heeft de wetgever besloten dat gemeenten met de inwerkingtreding van de Omgevingswet van rechtswege – dat wil zeggen automatisch – een bruidsschat ontvangen. Met het ontvangen van de bruidsschat gaat een bont pakket van regels automatisch onderdeel uitmaken van het omgevingsplan. Gemeenten krijgen de tijd om zelf een afweging te maken hoe zij die onderwerpen willen regelen. Het Rijk gaat ervoor zorgen dat de nieuwe algemene lokale regels per gemeente zijn te raadplegen in de digitaal beschikbare omgevingsplannen.
Om welke regels gaat het?
De bruidsschat bestaat onder meer uit bepalingen uit het Activiteitenbesluit milieubeheer (die betrekking hebben op milieubelastende activiteiten) en uit verschillende andere wetten en besluiten, zoals de Woningwet en het Bouwbesluit 2012. Rode draad is dat het om regels gaat waarbij het vooral van de lokale situatie afhangt of deze passend zijn. Gedacht kan worden aan de regels voor horeca, cultureel erfgoed, dagrecreatie en supermarkten. Ook het stellen van regels over geluid, geur als gevolg van het houden van landbouwhuisdieren, trillingen, bepaalde lozingen en regels voor het aansluiten van gebouwen op nutsvoorzieningen kunnen volgens de wetgever beter worden gesteld op lokaal niveau. Daarnaast is een deel van de regels voor vergunningsvrij bouwen onderdeel van de bruidsschat. Op die manier kunnen gemeenten in het Omgevingsplan zelf regels over vergunningsvrij bouwen stellen.
Biedt dit echt mogelijkheden voor lokaal maatwerk?
Gemeenten kunnen de regels van de bruidsschat dus aanpassen aan de lokale situatie. Als een activiteit niet in een gemeente voorkomt (denk bijvoorbeeld aan regels voor recreatieve visvijvers of schietbanen) dan kan de gemeente de regel schrappen. De wetgever geeft in de memorie van toelichting het voorbeeld dat in het buitengebied van een gemeente een kleine manege is gevestigd en er geen woningen in de buurt van de manege staan, de gemeente volgens de wetgever dan kan besluiten om de bruidsschatregels met betrekking tot geur op deze locatie te schrappen en alleen een specifieke zorgplicht op te nemen. Een ander voorbeeld heeft betrekking op geluidregels. De gemeente kan straks in een uitgaansgebied zeer specifieke regels stellen aan de verschillende horeca-inrichtingen en deze toespitsen op de bestemmingen in het uitgaansgebied die specifieke bescherming behoeven. Ook kan worden gedacht aan het vereenvoudigen van regels: een uitgebreide verzameling geluidvoorschriften uit de bruidsschat kan door gemeenten worden vervangen door een voorschrift dat laden en lossen inpandig moet plaatsvinden.
Wanneer moeten gemeenten de regels klaar hebben?
Dat de bruidsschat een bijzondere vorm van overgangsrecht is heeft tot gevolg dat de bruidsschat bestaat uit tijdelijke regels die in beginsel gelden tot 1 januari 2029. Gemeenten moeten in dat verband besluiten of zij de regels uit de bruidsschat in het omgevingsplan willen overnemen, behouden of laten vervallen. Voor deze keuzes hebben zij tot 1 januari 2029 de tijd. Gemeenten kunnen echter ook al eerder aan de slag. Direct na invoering van de bruidsschat kunnen gemeenten de regels al naar eigen inzicht aanpassen, behouden of laten vervallen. Wel blijven bepaalde rijksregels gelden om een minimaal beschermingsniveau te laten bestaan, bijvoorbeeld als het gaat om de blootstelling van kwetsbare gebouwen aan geluid en geur. Verder moeten gemeenten blijvend voldoen aan de instructieregels van het Besluit kwaliteit leefomgeving.
Overigens heeft het niet halen van de deadline van 1 januari 2029 niet veel gevolgen. De voormalige rijksregels uit de bruidsschat blijven dan gewoon bestaan en er staan geen sancties op als gemeenten de regels niet tijdig omzetten. Naar ons inzicht is het dan ook een goede zaak dat de algemene regels ook na 2029 in stand blijven. Anders zouden we in 2029 mogelijk in het regelvacuüm belanden dat de wetgever met de invoering van de bruidsschat juist heeft willen voorkomen.