De Omgevingswet vervangt alle bestaande wet- en regelgeving op het gebied van de fysieke leefomgeving (o.a. ruimtelijke ordening, milieu en natuurbescherming). Onder het motto “eenvoudig beter” zullen 40 wetten en 120 AMvB’s worden gebundeld in één wet en vier AMvB’s. Dat zou het omgevingsrecht inzichtelijker, voorspelbaarder en gemakkelijker in het gebruik maken; een integrale benadering van de fysieke leefomgeving, meer flexibiliteit en afwegingsruimte voor lokale overheden en snellere besluitvorming. Als het aan het kabinet ligt, treedt de Omgevingswet per 1 januari 2021 in werking. Daarom zullen wij op deze plek wekelijks een vraag beantwoorden ten aanzien van de Omgevingswet. De vraag van deze week luidt: Wanneer treedt de Omgevingswet in werking? Is 1 januari 2021 eigenlijk wel realistisch?
Sinds 2014 wordt gewerkt aan de Omgevingswet, maar eind november 2019 kopte NRC dat de wet zou dreigen te stranden. Gemeenten zouden er niet klaar voor zijn, het Digitale Stelsel Omgevingswet – essentieel voor het functioneren van de wet – zou nog onvoldoende gereed zijn en ook de Eerste Kamer bleek kritisch. Bovendien loopt het proces achter op schema. In het Nederlands Juristenblad verscheen zelfs een pleidooi om maar helemaal te stoppen met de wetgevingsoperatie.
Op 29 november 2019 heeft het kabinet in een brief aan de Tweede Kamer laten weten door te willen gaan met de invoering van de Omgevingswet. De inschatting van de betrokken minister en de bestuurlijke partners is namelijk dat het wenselijk en mogelijk is de Omgevingswet per 1 januari 2021 in werking te laten treden. Volgens het kabinet gaat dat met een gezamenlijke aanpak lukken. Wel geeft het kabinet toe dat er de nodige zorgen bestaan omtrent het goed laten verlopen van de overgang naar de Omgevingswet, bijvoorbeeld omdat nog niet alle gemeenten op dit moment intensief genoeg bezig zijn met de voorbereidingen om per 1 januari 2021 goed te kunnen werken met de Omgevingswet. Daarom heeft het kabinet een extra tussenstap ingebouwd. Om de Omgevingswet in werking te kunnen laten treden, moet een Koninklijk Besluit (“KB”) worden genomen waarin de ingangsdatum wordt vastgelegd. Het kabinet streeft ernaar om dat KB in ontwerp uiterlijk 1 juli 2020 aan de Tweede Kamer te sturen, zodat op dat moment definitief kan worden bepaald of de Omgevingswet inderdaad per 1 januari 2021 in werking zal treden. Het kabinet stuurt het ontwerp-KB echter pas naar de Tweede Kamer als dat volgens het kabinet verantwoord is. Of dat het geval is, wordt beoordeeld aan de hand van:
- De mate van stabiliteit van de wetgeving;
- De voortgang van de implementatie van de minimale vereisten om succesvol met de Omgevingswet te kunnen werken; en
- De voortgang van de ontwikkeling en implementatie van het Digitaal Stelsel Omgevingswet.
Volgens het kabinet hoeft nog niet alles vanaf het begin te werken. Het gaat erom dat de minimaal vereiste taken goed kunnen worden uitgevoerd, waarbij het van groot belang is continuïteit van de dienstverlening aan burgers en bedrijven te kunnen bieden. Door het opnemen van overgangsrecht wordt volgens het kabinet voldoende gelegenheid geboden om ook na inwerkingtreding stapsgewijs het hele stelsel te herzien. Volgens de Integrale onafhankelijke Adviescommissie Omgevingswet zit het juridisch bouwwerk van de Omgevingswet voldoende systematisch en stevig in elkaar om de verwachtingen waar te maken.
De Omgevingswet, die al in 2016 door de Tweede Kamer en de Eerste Kamer is aangenomen, wordt via allerlei aanvullingswetgeving uitgebreid. Deze regels liggen nu bij de Eerste Kamer. De komende weken zullen deze wetsvoorstellen worden behandeld. Als dat is gebeurd, en de regels zijn gepubliceerd, komt het kabinet toe aan de genoemde ‘tussenstap’.
Wij constateren dat minder dan een jaar voor tijd nog niet alle organisaties echt goed van start zijn gegaan met de voorbereidingen. Er is dus nog genoeg werk te verzetten. In ieder geval houdt het kabinet vertrouwen dat het haalbaar is om toe te werken naar inwerkingtreding per 1 januari 2021.
Dat de Omgevingswet er gaat komen, achten wij ondanks de recente kritiek zo goed als zeker. Meer twijfels hebben wij bij de datum van 1 januari 2021. Het komende halfjaar zal cruciaal zijn. Een definitieve go/no-go beslissing volgt naar verwachting deze zomer. Tot die tijd houden wij vast aan 1 januari 2021 en zullen wij onze Q&A voortzetten. Volgende week beantwoorden wij de vraag wat de belangrijkste instrumenten uit de Omgevingswet zijn. Stay tuned…
Deze blog verscheen eerder op Vastgoedjournaal