In een uitspraak van 24 april 2025 oordeelt de rechtbank Midden-Nederland dat een batterij energy storage system (hierna: BESS) naar hedendaags, algemeen gangbaar spraakgebruik als nutsvoorziening kan worden aangemerkt. De nadruk wordt gelegd op een actuele invulling van het begrip nutsvoorziening, waardoor recente ontwikkelingen op het gebied van de energietransitie bepalend zijn. Daarmee is de BESS toegestaan op basis van het onderliggende bestemmingsplan. Erwin Noordover en Chanym Alekperova analyseren de uitspraak en gaan in op de betekenis ervan voor de praktijk, onder het regime van de Omgevingswet.
Realisatie van een BESS bij een zonnepark
Een exploitant van een zonnepark heeft een omgevingsvergunning aangevraagd voor de realisatie van een BESS bij dit zonnepark. Met de realisatie van de BESS kan tijdelijk elektriciteit worden opgeslagen als er geen mogelijkheid is deze elektriciteit te leveren. De BESS kan vervolgens weer terug leveren aan het net wanneer daar (meer) vraag naar is.
Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Dronten (hierna: college) heeft de omgevingsvergunning verleend en de BESS daarbij aangemerkt als een nutsvoorziening. Daarmee staat het onderliggende bestemmingsplan, thans omgevingsplan, de realisatie van de BESS toe.
Is een BESS een nutsvoorziening als bedoeld in de planregels?
Enkele omwonenden komen op tegen de verlening van de omgevingsvergunning met de stelling dat een BESS niet is aan te merken als een nutsvoorziening als bedoeld in de planregels. In deze uitspraak staat daarmee de vraag centraal of de verleende omgevingsvergunning terecht in overeenstemming met het bestemmingsplan is geacht.
Het perceel waarop de beoogde BESS zal worden gerealiseerd, kent op grond van het geldende bestemmingsplan de enkelbestemming ‘recreatie’. Binnen deze bestemming zijn onder meer nutsvoorzieningen toegestaan. Het bestemmingsplan noch de plantoelichting bevat echter een definitie van het begrip nutsvoorziening.
Volgens de omwonenden fungeert een BESS zowel als een gebruiker en als een leverancier van stroom, doordat deze stroom (tijdelijk) opslaat en terug levert. Daarmee is de verleende vergunning in strijd met het geldende bestemmingsplan en het rechtszekerheidsbeginsel. Ter onderbouwing van hun standpunt verwijzen eisers onder meer naar de betekenis die aan het begrip ‘nutsvoorziening’ wordt gegeven in het Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal (hierna: Van Dale).
Het college stelt dat moet worden aangesloten bij het algemeen gangbare spraakgebruik op het moment van de verlening van de omgevingsvergunning. Ook nieuwe inzichten over elektriciteitsvoorzieningen moeten daarom in de beoordeling worden betrokken. Het college stelt dat volgens algemeen spraakgebruik onder nutsvoorziening moet worden verstaan: “een (infrastructurele) voorziening voor onder andere gas, water, elektriciteit en telecommunicatie die (mede) functioneert ten behoeve van het openbaar nut”. Op basis van deze omschrijving dient, aldus het college, aan de hand van de aard en functie van de betreffende voorziening te worden beoordeeld of deze geacht kan worden te functioneren ten behoeve van het openbaar nut.
Rechtbank: BESS is wel een nutsvoorziening als bedoeld in de planregels
De rechtbank stelt vast dat het bestemmingsplan en de plantoelichting geen aanknopingspunten bieden voor de uitleg van het begrip nutsvoorziening. Daarom moet de rechtbank op basis van vaste rechtspraak in beginsel aansluiting zoeken wat daaronder in het algemeen gangbare spraakgebruik wordt verstaan. Voor die invulling kan gebruik worden gemaakt van de Van Dale, maar daartoe is men niet beperkt. Volgens de rechtbank is van belang het begrip een actuele invulling te geven. Hiervoor dient – zoals ook door het college gesteld – gekeken te worden naar ontwikkelingen ten tijde van de vergunningaanvraag of beslissing op bezwaar. Daarbij mogen de grote veranderingen die op dit moment gaande zijn op het gebied van de energietransitie meespelen, waaronder de schaarste aan capaciteit op het elektriciteitsnetwerk. Er ontstaan steeds meer initiatieven die hierop inspelen. Het elektriciteitsnetwerk en wat hiermee te maken heeft, heeft hierdoor de afgelopen tijd een andere inkleuring gekregen.
Bij de beoordeling betrekt de rechtbank vervolgens de definitie van het begrip ‘nutsvoorziening’ zoals opgenomen in het vorige bestemmingsplan, alsook de Circulaire risicobeheersing lithium-ion energiedragers (hierna: Circulaire). Op basis van het vorige bestemmingsplan diende onder nutsvoorziening te worden begrepen een (infrastructurele) voorziening voor onder andere gas, water, elektriciteit en telecommunicatie die (mede) functioneert ten behoeve van het openbaar nut. De Circulaire ziet op de veilige toepassing van energieopslagsystemen (hierna: EOS) en vermeldt dat een EOS als nutsvoorziening kan worden aangemerkt indien het is opgenomen in het distributienet. Dat wil zeggen dat deze niet achter de elektriciteitsmeter van een gebouw is geschakeld, maar aan de netwerkzijde.
Nu de BESS in dit geval in het distributienet is opgenomen, oordeelt de rechtbank dat het college zich op het standpunt heeft kunnen stellen dat de BESS naar hedendaags, algemeen gangbaar spraakgebruik als nutsvoorziening kan worden aangemerkt.
Conclusie: uitspraak helpt de energietransitie vooruit
Indien sprake is van nieuwe ontwikkelingen en een bestemmingsplan (thans: omgevingsplan) geen definitie van een relevant begrip bevat, kunnen deze ontwikkelingen worden meegenomen bij de uitleg van het begrip volgens het algemeen gangbare spraakgebruik. Het doel is een actuele invulling van het begrip te geven, waardoor hedendaagse ontwikkelingen bepalend zijn voor de uitleg. Steeds meer initiatieven spelen in op de veranderingen op het gebied van de energietransitie, waardoor in de rechtspraak het elektriciteitsnet en daarmee samenhangende voorzieningen steeds meer in een bredere betekenis lijken te worden bezien dan voorheen. In het specifieke geval van een BESS of een EOS geldt dat deze als nutsvoorziening kan worden aangemerkt, mits het is opgenomen in het distributienet. Daarmee past de BESS binnen de planologische kaders en is verdere vergunningverlening niet nodig.