Erwin Noordover en Chanym Alekperova gaan in op de brief van demissionair minister De Jonge waarin onder meer duidelijkheid wordt gegeven over de toegezegde ‘VNG handreiking Toezicht en Handhaving Wkb’.
De Omgevingswet vervangt alle bestaande wet- en regelgeving op het gebied van de fysieke leefomgeving (o.a. ruimtelijke ordening, milieu en natuurbescherming). Onder het motto “eenvoudig beter” zullen 40 wetten en 120 AMvB’s worden gebundeld in één wet en vier AMvB’s. Dat zou het omgevingsrecht inzichtelijker, voorspelbaarder en gemakkelijker in het gebruik maken en zorgen voor een integrale benadering van de fysieke leefomgeving, meer flexibiliteit en afwegingsruimte voor lokale overheden en snellere besluitvorming. De inwerkingtreding van de Omgevingswet is voorzien op 1 januari 2024.
Dit blog werd gepubliceerd op Vastgoedjournaal | Leestijd: 6 minuten
Wet Kwaliteitsborging voor het Bouwen
Vanaf 1 januari 2024 treedt de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (“Wkb”) definitief – hoewel deels – in werking. Op de websites van de Rijksoverheid en van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (“VNG”) staat voor de bouwconsument op eenvoudige wijze uitgelegd waar de Wkb publiekrechtelijk over gaat. Kort gezegd, de Wkb heeft als doel de bouwkwaliteit te verbeteren. Hiertoe introduceert de wet de onafhankelijke kwaliteitsborger. Voor een nadere beschrijving van de Wkb verwijzen wij u naar ons eerdere blog over de laatste ontwikkelingen in de Wkb en waar wij uitgebreid ingaan op het bericht dat minister De Jonge een deel van de Wkb later laat ingaan. In dit blog gaan wij in op de toegezegde publicatie ‘VNG handreiking Toezicht en Handhaving Wkb’ en bespreken we de geschetste taak- en verantwoordelijkheidsverdeling in het toezicht- en handhavingsbeleid.
Toezicht en handhaving Wkb
De toezicht- en handhaving bij bouwactiviteiten dient met de inwerkingtreding van de Omgevingswet aangepast te worden aan de Wkb. Het gaat hierbij om de inrichting van processen, de informatievoorziening, de afspraken met uitvoeringsdiensten en private partijen, en de juridische en inhoudelijke aspecten. De handreiking zou, in aanvulling op het bestaande VNG factsheet ‘Keuzes handhavingsbeleid Wkb‘ en de VNG publicatie ‘Handhaving door en voor gemeenten‘ aan gemeenten inzicht moeten geven in toezicht en handhaving in specifieke Wkb-scenario’s. In voorgaand genoemde stukken wordt nader toegelicht wat de rol van de gemeente in de handhaving is en hoe de Wkb de gemeente ruimte biedt om in het beleid specifieke keuzes te maken. Er wordt op een rijtje gezet welke keuzes een gemeente heeft en kan maken.
De gemeente blijft verantwoordelijk voor het toezicht op de bestaande bouw, de bouw- en sloopveiligheid en als het bevoegd gezag voor het bouwdomein. De gemeente zal echter niet meer inhoudelijk toetsen aan bouwtechnische voorschriften. Voortaan dient de gemeente te controleren of de opdrachtgever werkt met een toegelaten, bij de bouwactiviteit passend instrument en een onafhankelijke kwaliteitsborger. Ook controleert de gemeente of alle specifieke risico’s voor het betreffende bouwwerk in de risicobeoordeling in kaart zijn gebracht en in het borgingsplan zijn vastgelegd. Mocht toezicht en handhaving noodzakelijk zijn, dan biedt de Wkb, in aanvulling op de Algemene wet bestuursrecht. verschillende handvatten om te kunnen beschikken over de noodzakelijke informatie. Dit alles vraagt een aanzienlijk aantal wijzigingen in processen, competenties en informatievoorziening die de gemeente voor de inwerkingtreding van dit nieuwe stelsel moet implementeren.
Publicatie VNG handreiking Toezicht en Handhaving Wkb
Tijdens het mondeling overleg op 11 juli jl. heeft De Jonge toegezegd dat het kader (de handreiking) in oktober beschikbaar zal zijn. De vaste Eerste Kamercommissie van Binnenlandse Zaken heeft daarom naar aanleiding van de commissievergadering van 26 september jl. schriftelijk verzocht om het handhavingskader of een concept daarvan te ontvangen. Met de brief van 29 september jl. reageerde De Jonge op dit verzoek en beoogde hij meer duidelijkheid te geven. Uit de brief bleek dat de VNG heeft aangegeven dat het publiceren van een conceptversie van de handreiking op dit moment geen optie is. De publicatie zou het zorgvuldige afstemmingsproces, dat met betrokkenheid van handhavingsjuristen en beleidsmedewerkers werkzaam bij een aantal gemeenten en omgevingsdiensten wordt doorlopen, doorkruisen. Volgens De Jonge kunnen gemeenten echter ook zonder de handreiking hun handhavingsbeleid voor de Wkb vormgeven. Hij merkte op dat het bestaande instrumentarium voor handhaving, onder meer de voorbeeldbrieven voor handhaving, de Landelijke Handhavingsstrategie Omgevingswet en de ‘Wkb in de Praktijk-tool‘, gemeenten voldoende mogelijkheid biedt hun handhavingsbeleid af te stemmen op de Wkb. De handreiking zal gemeenten en omgevingsdiensten te zijner tijd helpen met het aanvullen van hun bestaand beleid en ondersteunen met voorbeelden en door de jurisprudentie beschreven grenzen aan handhaving. Er zal deze maand dus ook geen conceptversie van de handreiking worden gepubliceerd.
verklaring van kwaliteitsborger
Tot slot werd door De Jonge de taak- en verantwoordelijkheidsverdeling nader toegelicht. Specifiek werd ingegaan op de situatie waarin er bij gereedmelding sprake is van strijdigheden en er derhalve geen verklaring wordt verstrekt. De Jonge lichtte toe dat het de taak van een kwaliteitsborger is om te controleren of een bouwactiviteit aan de regels van het Besluit bouwwerken leefomgeving (“Bbl”) voldoet. Als er sprake is van een strijdigheid met de regels van het Bbl dan rapporteert de kwaliteitsborger dit aan de aannemer en de opdrachtgever. De strijdigheden dienen te worden hersteld voor de oplevering, zodat de kwaliteitsborger zijn verklaring aan de gemeente alsnog kan afgeven met daarin de vermelding dat het gerechtvaardigd vertrouwen bestaat dat aan alle regels wordt voldaan. Als bepaalde strijdigheden niet (meer) hersteld kunnen worden, dan zal de kwaliteitsborger geen verklaring afgeven. Zonder verklaring is een gereedmelding niet mogelijk en is het verboden om het bouwwerk op dat moment feitelijk in gebruik te nemen. De gemeente is bevoegd handhavend op te treden tegen een overtreding van dit verbod.
Handhaving bij strijdigheden
Afhankelijk van de omstandigheden van het geval zal de gemeente het in gebruik nemen van het bouwwerk, vooruitlopend op het herstel van strijdigheden en de alsnog af te geven gereedmelding, kunnen toestaan of verbieden. Bij de afweging wordt het belang van de bewoner, de veiligheid en de proportionaliteit van een eventueel verbod meegewogen. Bestaande rechtspraak geeft gemeenten houvast om te bepalen of herstel proportioneel is. Deze rechtspraak zal dan ook in de handreiking worden opgenomen. Naast rechtspraak, biedt de toekomstige handreiking gemeenten een verdere onderbouwing bij de afweging die gemaakt moet worden. Zo biedt de handreiking ook een eigenaar zekerheid over toekomstige handhaving. Echter, om zoveel mogelijk te voorkomen dat een bouwactiviteit zonder verklaring wordt afgerond, is de Wkb zodanig ingericht dat alle betrokkenen tijdig geïnformeerd worden over strijdigheden in de bouw. De vorenstaande volgt onder meer uit vijf beschreven scenario’s in de gemeende briefvan De Jonge..
De handreiking zal aldus bijdragen aan (meer) duidelijkheid en uniformiteit van het gemeentelijke handhavingsbeleid voor de Wkb. Wanneer en of het handhavingskader of een concept daarvan wordt gepubliceerd, blijft echter onbekend.