Jaafar Massali en Pieter van der Woerd van NewGround Law bespreken de Wet Kwaliteitsborging bouwen (Wkb) in relatie tot de Omgevingswet.
Deze blog werd gepubliceerd op Vastgoedjournaal | Leestijd: 6 minuten
De Omgevingswet vervangt alle bestaande wet- en regelgeving op het gebied van de fysieke leefomgeving (o.a. ruimtelijke ordening, milieu en natuurbescherming). Onder het motto “eenvoudig beter” zullen 40 wetten en 120 AMvB’s worden gebundeld in één wet en vier AMvB’s. Dat zou het omgevingsrecht inzichtelijker, voorspelbaarder en gemakkelijker in het gebruik maken en zorgen voor een integrale benadering van de fysieke leefomgeving, meer flexibiliteit en afwegingsruimte voor lokale overheden en snellere besluitvorming. De inwerkingtreding van de Omgevingswet is voorzien op 1 juli 2022
Het doel van de Wkb
De gedachte achter de Wkb is het verbeteren van de bouwkwaliteit. In de huidige situatie is de gemeente verantwoordelijk voor de toets van het bouwwerk aan bouwtechnische eisen terwijl de gemeente hierin niet altijd de meest deskundige is. De toets is op grond van de Wabo dan ook beperkt tot een aannemelijkheidstoets. De toetsing van een bouwwerk aan de bouwtechnische eisen zal onder de Wkb door een onafhankelijke private partij, de zogeheten kwaliteitsborger, worden uitgevoerd. De bouwtechnische eisen en regels zullen via het Besluit bouwwerken leefomgeving nog worden aangevuld.
Het stelsel van de Wkb brengt met zich mee dat een bouwer ten minste vier weken voor de beoogde start van de bouw een borgingsplan indient als onderdeel van de bouwmelding. Dit borgingsplan is gebaseerd op een risicobeoordeling: hoe worden bepaalde risico’s beperkt of voorkomen?
De toets zal plaatsvinden tijdens het bouwproces op de bouwplaats en bij de oplevering van het bouwwerk. Tijdens het bouwproces wordt van de bouwer verwacht dat veel aspecten al gecontroleerd zijn en conform de bouwtechnische vereisten worden gerealiseerd. Immers, als dit niet het geval is, zal een bouwwerk niet door de uiteindelijke toets komen. Via deze systematiek wil de wetgever bouwers al tijdens het bouwproces scherp houden omdat de bouwer zelf zorg draagt voor het voldoen aan de bouwtechnische voorschriften. Het gaat er niet langer om dat een bouwplan op papier aan de regelgeving voldoet maar dat het vervaardigde bouwwerk bij oplevering voldoet aan de geldende regels.
De kwaliteitsborger zal aan de hand van een instrument toetsen of een bouwwerk bij gereedmelding voldoet aan de bouwtechnische regels. Een instrument voor kwaliteitsborging is een beoordelingsmethodiek die vaststelt of het bouwen van een bouwwerk voldoet aan de bouwtechnische voorschriften. Het instrument voor kwaliteitsborging dient te beschrijven op welke wijze de kwaliteitsborging bij het bouwen moet worden ingericht en uitgevoerd om ervoor te zorgen dat het bouwwerk in overeenstemming met de bouwtechnische voorschriften wordt gebouwd. Een kwaliteitsborger en het te gebruiken instrument dienen te zijn opgenomen in het ‘Register instrumenten kwaliteitsborging’ van het Rijk. Het register is in de toekomst hier te raadplegen. Bij een positief resultaat krijgt de bouwer een verklaring om het bouwwerk gereed te melden bij het bevoegd gezag.
Gevolgklassen
De Wkb kent een regime waarbij bouwwerken worden onderverdeeld in gevolgklassen. Dit is een klassenindeling van bouwwerken op basis van constructieve veiligheid en brandveiligheid. Dit zijn twee aspecten die grote directe gevolgen kunnen hebben voor de gebruikers als er iets misgaat met het bouwwerk. De onderverdeling van de gevolgklassen is zodanig dat naarmate de mogelijke gevolgen bij een calamiteit groter worden, de gevolgklasse toeneemt en de bouwtechnische eisen waaraan moet worden voldaan zwaarder worden. De gevolgklassen zijn als volgt onderverdeeld:
- Gevolgklasse 1: Er bestaat een kans op beperkte persoonlijke gevolgen als niet aan de bouwtechnische voorschriften wordt voldaan. Hierbij valt te denken aan bouwwerken zoals woningen en eenvoudige bedrijfsgebouwen.
- Gevolgklasse 2: Er bestaat kans op persoonlijke gevolgen als niet aan de bouwtechnische voorschriften wordt voldaan. Hierbij valt te denken aan bouwwerken zoals bibliotheken en gemeentehuizen
- Gevolgklasse 3: Er bestaat kans op aanzienlijke persoonlijke gevolgen als niet aan de bouwtechnische voorschriften wordt voldaan. Hierbij valt te denken aan bouwwerken zoals voetbalstadions en ziekenhuizen.
Gevolgen voor de praktijk
Met de Wkb wordt een nieuw stelsel opgetuigd. De papieren toets aan bouwtechnische eisen wordt vervangen door een toets in de praktijk waarbij een onafhankelijke kwaliteitsborger te pas zal komen. De toetst verplaatst zich op deze manier van papier naar de bouwplaats. De impact hiervan kan groot zijn. Een bouwer blijft jegens de consument na de oplevering aansprakelijk voor gebreken die feitelijk niet bij de oplevering zijn ontdekt maar die wel aan hem toe te rekenen zijn. Anders dan in de huidige situatie is de aansprakelijkheid van de aannemer niet langer beperkt tot de gebreken die redelijkerwijs niet bij de oplevering hadden moeten worden ontdekt.¹ Daarnaast heeft een bouwer ook een waarschuwingsplicht jegens de opdrachtgever. Indien bij het aangaan of het uitvoeren van de overeenkomst een bouwer de opdrachtgever niet heeft gewaarschuwd voor onjuistheden in de opdracht (fouten of gebreken in tekeningen, berekeningen of uitvoeringsvoorschriften) is de bouwer aansprakelijk.² Met dit nieuwe stelstel beoogt de wetgever dat tijdens het bouwproces de bouwer al veel controleert waardoor het bouwwerk uiteindelijk de toets van de kwaliteitsborger gemakkelijk zal doorstaan. Dit zou volgens de wetgever moeten leiden tot betere kwaliteit bouwwerken en minder faalkosten tijdens het bouwproces.³
De Wkb zal op hetzelfde moment als de Omgevingswet in werking treden. Voor nu is de inwerkingtreding voorzien op 1 juli 2022. De wetgever beoogt een gefaseerde inwerkingtreding van de Wkb. Naar verwachting geldt de Wkb tot en met 2024 alleen voor bouwwerken in gevolgklasse 1. De bedoeling is dat de Wkb vanaf 2025 ook zal gelden voor bouwwerken in de hogere gevolgklassen.
¹ Kamerstukken II, 2015/16, 34 453, nr. 3 p. 35
² Kamerstukken II, 2015/16, 34 453, nr. 3 p. 90
³ Kamerstukken II, 2015/16, 34 453, nr. 3 p. 14