Advocaten Pim Oremans en Tine Leemans-van Koten van NEWGROUND bespreken gezondheid, een kernonderwerp in de nieuwe Omgevingswet. Zij stellen dat, gelet op de naderende inwerkingtreding, het belangrijk is om nu al oog te hebben voor dit belangrijke onderwerp dat straks ook wettelijk is verankerd.
Deze blog verscheen op Vastgoedjournaal | leestijd: 4 minuten
De Omgevingswet vervangt alle bestaande wet- en regelgeving op het gebied van de fysieke leefomgeving (o.a. ruimtelijke ordening, milieu en natuurbescherming). Onder het motto “eenvoudig beter” zullen 40 wetten en 120 AMvB’s worden gebundeld in één wet en vier AMvB’s. Dat zou het omgevingsrecht inzichtelijker, voorspelbaarder en gemakkelijker in het gebruik maken en zorgen voor een integrale benadering van de fysieke leefomgeving, meer flexibiliteit en afwegingsruimte voor lokale overheden en snellere besluitvorming. Hoewel duidelijk is dat de inwerkingtreding van de Omgevingswet niet eerder zal zijn dan per 1 januari 2022, heeft de minister benadrukt dat afstel niet aan de orde is.
Gezondheid als kernopgave
Al in 2015 werd het belang van gezondheid in de Omgevingswet vastgelegd. Hiermee is bedoeld gezondheid een volwaardige rol te geven bij de toepassing van de bevoegdheden die in de Omgevingswet besloten liggen. Bij de inrichting van de leefomgeving moet dan ook expliciet rekening gehouden worden met gezondheid. Daarbij kan onder meer worden gedacht aan aspecten als luchtkwaliteit, natuur, geluid, geur, bewegen en klimaatverandering (bijvoorbeeld hittebestendigheid).
Het vastleggen van gezondheid in de Omgevingswet gebeurde destijds middels drie amendementen: het eerste amendement regelt in meer algemene zin dat gezondheid straks moet worden meegewogen bij de afweging van een evenwichtige toedeling van functies aan locaties door gemeenten (nu geldt enkel nog het begrip “goede ruimtelijke ordening”), het tweede amendement legde vast dat vergunningen kunnen worden geweigerd indien de gezondheid in het gedrang komt, en het derde amendement heeft tot gevolg dat vergunningvoorschriften straks kunnen worden aangepast indien het aspect gezondheid daartoe moet leiden.
Deze drie wijzigingen waren het startschot voor wat betreft gezondheid in de Omgevingswet, maar ze staan zeker niet op zichzelf. Bij de verdere totstandkoming van de Omgevingswet en de aanpalende regelingen en besluiten is (en wordt) veel rekenschap gegeven aan het aspect gezondheid. Daarmee wordt gezondheid naar verwachting van groot belang in de ruimtelijke ordening na 1 januari 2022. De Omgevingswet geeft overheden mogelijkheden om hun gezondheidsambities vast te leggen en waar te maken.
Initiatiefnemers en bevoegd gezag opgelet: aandacht voor gezondheid is nu al nodig
Uiteraard is het aspect gezondheid reeds nu van belang in de ruimtelijke ordening; zeker in de huidige tijd waar met enige regelmaat een gezondheidscrisis ontstaat (bijvoorbeeld ook de Q-koortsepidemie tussen 2007 en 2010). Daarom wordt ook nu al enige ruimtelijke scheiding aangehouden tussen een nieuwe woonwijk en een veehouderij. Echter met het oog op de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2022 nadert ook de wettelijke verplichting om dit aspect actief mee te wegen met rasse schreden.
Daarom is het voor initiatiefnemers én bevoegd gezag van groot belang om in de vorming van ontwikkelplannen nu al oog te hebben voor gezondheidsaspecten zoals luchtkwaliteit, natuur, geluid, geur, sport en spelen, gezonde mobiliteit, enzovoorts. Immers: indien aanvragen voor omgevingsvergunningen op 1 januari 2022 of later worden ingediend, zullen deze moeten worden behandeld binnen de kaders van de Omgevingswet. Daarbij zal gezondheid een belangrijk onderdeel vormen van de afweging die het bevoegd gezag zal moeten maken; een afweging die zelfs zou kunnen leiden tot weigering van een vergunning indien er sprake blijkt van (mogelijk) ernstig nadelige gevolgen voor de gezondheid (artikel 5.32 Omgevingswet). Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan situaties waar een cumulatie optreedt van slechte luchtkwaliteit, bodemverontreiniging, slecht geluidsklimaat, gebrek aan natuur, afwijkend geurklimaat en/of een overstromingsrisico.
Ook doen bevoegd gezag en initiatiefnemers er goed aan elkaar nu al mee te nemen in de afweging omtrent gezondheid, zodat dit waar mogelijk en nodig kan worden meegenomen in onderbouwing van vergunningaanvragen. Gelukkig zijn in de praktijk al diverse instrumenten ontwikkeld die bij deze afweging behulpzaam kunnen zijn, zoals de Quickscan Gezonde Leefomgeving, de Gezondheid Effect Screening of de Milieu Gezondheids Risico Indicator. Er zijn dus al genoeg handvatten om te experimenteren voor 1 januari 2022.